سیانور یا سیانید سدیم چیست؟
سیانور (Cyanide) یا سیانید سدیم، یک ترکیب شیمیایی سمی است که مانع از عملکرد طبیعی سلولهای بدن در جذب اکسیژن میشود. به زبان ساده، زمانی که مقدار زیادی از آن وارد بدن شود، میتواند خطرناک و حتی مرگآور باشد.
اما نکته مهم این است که مقادیر جزئی از سیانور به صورت طبیعی در برخی مواد غذایی و میوهها وجود دارد و معمولاً آنقدر کم است که بدن انسان میتواند آن را بدون آسیب دفع کند.
میوههایی که حاوی سیانور (سیانید) هستند
در این بخش، میوهها و دانههایی را معرفی میکنیم که طبق تحقیقات علمی، دارای ترکیبات مولد سیانور (بهویژه آمیگدالین) هستند:
۱. هسته سیب (Apple Seeds)
دانههای داخل سیب حاوی مادهای به نام “آمیگدالین” (Amygdalin) هستند.
وقتی این ترکیب در دستگاه گوارش شکسته میشود، مقدار بسیار کمی سیانید هیدروژن (HCN) آزاد میکند.
اما نگران نباشید — برای اینکه یک انسان بالغ دچار مسمومیت شود باید دهها هسته سیب را له کرده و همزمان بخورد. خوردن چند هسته سالم کاملاً بیخطر است.
۲. بادام تلخ
بادام تلخ یکی از غذاییترین و در عین حال خطرناکترین منابع طبیعی سیانور است.
در هر ۱۰۰ گرم بادام تلخ، میزان آمیگدالین میتواند به ۵۰۰ میلیگرم برسد — یعنی چند عدد از آن برای ایجاد علائم مسمومیت کافی است.
به همین دلیل بادام تلخ خام معمولاً برای مصرف خوراکی مجاز نیست و قبل از مصرف با حرارت یا خیساندن فرآوری میشود تا ترکیبات سمی از بین بروند.
۳. هسته زردآلو و هلو
هسته زردآلو، آلو، گیلاس و هلو همگی از خانوادهی «Rosaceae» هستند و مانند بادام تلخ، حاوی آمیگدالین هستند.
برخی محصولات طب سنتی از این هستهها به عنوان دارو یا مکمل ضدسرطان استفاده میکنند، اما تحقیقات نشان داده مصرف بیش از اندازه میتواند به مسمومیت با سیانور منجر شود.
در کشورهایی مانند آمریکا و اروپا فروش مکملهای آمیگدالین محدود یا ممنوع شده است.
۴. دانههای گلابی و گیلاس
دانههای گلابی و گیلاس هم مقدار کمی آمیگدالین دارند، البته غلظت آنها نسبت به بادام تلخ یا زردآلو کمتر است.
اگر در هنگام خوردن میوه بهطور اتفاقی یک یا دو دانه قورت دهید، نگران نباشید — ولی جویدن یا آسیاب کردن مقدار زیادشان میتواند مضر باشد.
آیا خوردن این میوهها خطرناک است؟
پاسخ کوتاه: نه، تا زمانی که دانهها یا هستهها را نخورید یا نشکنید.
سیانور تنها در صورتی آزاد میشود که آمیگدالین در اثر خرد شدن یا هضم شدن در معده تجزیه شود.
بنابراین خوردن میوههایی مثل سیب، زردآلو، آلو یا هلو کاملاً بیضرر است، اگر از خوردن هستهها خودداری شود.
علائم مسمومیت با سیانور
اگر بهطور تصادفی مقدار زیادی از دانههای حاوی آمیگدالین مصرف شود، ممکن است علائمی مانند موارد زیر بروز کند:
- سردرد شدید و گیجی
- تهوع و استفراغ
- تنگی نفس
- کاهش فشار خون
- از دست دادن هوشیاری
در چنین شرایطی باید فوراً به اورژانس مراجعه شود؛ چرا که درمان سریع با پادزهر خاص (هیدروکسیکبالامین) میتواند جان فرد را نجات دهد.
چگونه از خطر سیانور در میوهها پیشگیری کنیم؟
چند راهکار ساده برای پیشگیری از تماس زیاد با ترکیبات سیانوری:
- از شکستن یا خوردن هستهی میوهها پرهیز کنید.
- در صورت مصرف بادام تلخ یا هسته زردآلو، از نوع فرآوریشده و مجاز بازار استفاده کنید.
- برای کودکان و زنان باردار، مصرف دانههای میوه اصلاً توصیه نمیشود.
- هرگز مکمل یا داروی گیاهی حاوی «ویتامین B17» یا آمیگدالین را بدون نظر پزشک مصرف نکنید.
نکته علمی جالب
بعضی از دانشمندان معتقدند که بدن انسان مقادیر بسیار کمی از سیانید را به طور طبیعی میتواند خنثی کند.
آنزیمی به نام رودانز (Rhodanese) در کبد وجود دارد که سیانید را به ترکیبات غیرسمی تبدیل مینماید.
اما این سیستم دفاعی ظرفیت محدودی دارد و در برابر دوزهای بالا از کار میافتد.
جمعبندی
سیانور در طبیعت ترکیبی بسیار خطرناک اما طبیعی است.
برخی میوهها مانند سیب، زردآلو، گیلاس، بادام تلخ و هلو حاوی ترکیبات مولد سیانور (آمیگدالین) هستند، اما در حالت عادی و مصرف متعادل هیچ خطری ندارند.
راز ایمنی در شناخت مرز مصرف و پرهیز از جویدن یا بلعیدن هستهها است.
هنوز دیدگاهی ثبت نشده است.